۱            اقتصاد حمل‌ونقل

با توجه به جمعیت روز افزون جهان و محدود بودن امکانات، حتی برای کشورهای صنعتی پیشرفته، استفاده بهینه از امکانات موجود، راهی بهتر به‌منظور افزایش خدمات و در نتیجه افزایش رفاه جامعه بشری تلقی می‌گردد. کشور ما نیز از این مورد مستثنا نیست، کمبود سرمایه گذاری دولت برای ایجاد ظرفیت‌های جدید و تنوع بیشتر، ضرورت بیشترین استفاده از امکانات موجود و سرمایه گذاری‌های بیشتر را ایجاب می‌کند. از طرفی بخش حمل‌ونقل به‌عنوان پیش نیاز و زیر بنای توسعه، موجب برقراری هر چه سریع‌تر و گسترده‌تر بخش‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشورها را دارد. به این ترتیب حمل‌ونقل یکی از شاخص‌های اصلی توسعه اقتصادی کشورها می‌باشد که توجه به استفاده بهینه از ظرفیت‌های این بخش و تعیین سیاست‌هایی در جهت افزایش کارایی آن که منطبق با مصرف بهینه سوخت و انرژی و همچنین کاهش هزینه‌های حملی باشد از اهمیت بسیار زیادی برخوردار‌است.

امروزه هیچ کس به نقش حیاتی حمل‌ونقل دریایی در اقتصاد کشور تردیدی ندارد. تخلیه و بارگیری حدود ۹۰% از وزن کل کالاهای صادراتی و وارداتی و ۶۰% از ارزش کل تجارت کشور در بنادر بیانگر اهمیت حمل‌ونقل دریایی در اقتصاد خرد و کلان کشور است؛ اما شاید درصد تناژ و ارزش کالاها معیار بسیار دقیقی از میزان وابستگی اقتصاد کشور به روش حمل‌ونقل دریایی می‌باشد. از این‌رو معیار دیگری به‌عنوان فاکتور وابستگی به حمل‌ونقل دریایی برای تعیین وابستگی استفاده می‌شود. فاکتور وابستگی به حمل‌ونقل دریایی نشان دهنده سهم ارزشی کالاهای صادراتی و وارداتی از طریق دریا در تولید ناخالص داخلی کشور است. محاسبه این فاکتور برای کشور در سال ۱۳۸۳ حاکی از آن است که نقش حمل‌ونقل دریایی در تولید ناخالص داخلی کشور ۳۷% بوده است. این رقم با توجه به‌اندازه اقتصاد ایران رقم بسیار قابل توجهی است و به‌خوبی نشان از منحصر به فرد بودن روش حمل‌ونقل دریایی در اقتصاد کلان کشور دارد. (حسن زاده محمدی, ۱۳۹۰)

نمودار (۲-۲) عملکرد ترانزیت از ۳۳ مرز فعال کشور (۲۲ مرز زمینی و ۱۱ مرز آبی) طی سال‌های ۹۲ و ۹۳ را نشان می‌دهد.

۱-۱-۱        تجارت بین‌المللی

حمل‌ونقل به‌ویژه حمل‌ونقل بین‌المللی گسترده‌ترین دانش‌ها و فنون بشری در جهان به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در بر گرفته است و بستر ساز توسعه روابط اقتصادی و تجاری بین کشورها می‌باشد. در بین شیوه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی، ترانزیت یکی از موضوعات اثر گذار اقتصادی و از شفاف‌ترین روش‌های ارائه خدمات در سیستم حمل‌ونقل محسوب می‌شود و از ارزش افزوده بالایی برخوردار است. جمهوری اسلامی ایران از جمله کشورهایی است که به لحاظ موقعیت جغرافیایی، توجه جهانیان را به عبور کالاهای خو از مسیر ترانزیتی ایران معطوف ساخته و از مزیت عبور کالا بهره‌مند‌است و می‌تواند با ایجاد نظام حمل‌ونقل ایمن و مطمئن، از این مزیت در راستای افزایش در آمد و ارتقا موقعیت خود در منطقه به نحو مطلوب استفاده نماید.

                 ۱-۱-۱-۱     صادرات و واردات (تجارت برون مرزی)

علی رغم توجه به صادرات غیرنفتی در برنامه توسعه و اتخاذ سیاست‌های تشویقی، نسبت خالص صادرات کالاها و خدمات تولید ناخالص در طول دوره حدود ۲ درصد بوده است. نسبت مزبور از منفی ۷ درصد در برنامه اول به حدود ۸ درصد افزایش یافته و بیانگر بهبود نسبی آن است. لیکن رشد صادرات نفت و گاز عامل اصلی این افزایش بوده است و نسبت متوسط صادرات غیرنفتی به تولید ناخالص داخلی در طول دوره از حدود ۶ درصد فراتر نرفته است. در نمودار (۲-۳) نسبت صادرات کالا و خدمات به تولید ناخالص داخلی در سال‌های ۸۵-۱۳۶۸ نشان داده شده است که همان‌طور مشخص است بیشترین سهم صادرات کشور ایران را نفت و گاز تشکیل می‌دهد.

متن فوق تکه ای از این پایان نامه بود

برای دیدن جزئیات بیشتر ، خرید و دانلود آنی فایل متن کامل می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید:

متن کامل